Μαθησιακά Αποτελέσματα

Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα είναι σε θέση:

1. Να γνωρίζουν τις θεμελιώδεις έννοιες του χωρικού σχεδιασμού, της χωροταξίας και πολεοδομίας, της περιφερειακής ανάπτυξης και της χωρικής ανάλυσης.
2. Κατανοούν την αλληλεπίδραση των συστημάτων χρήσεων γης και μεταφορών και τη σχέση τους με τη χωρική ανάπτυξη.
3. Να γνωρίζουν τις βασικές τάσεις και δυνάμεις που αναπτύσσονται στο χώρο, να κατανοήσουν τα αίτια που προκαλούν τις μετακινήσεις στο χώρο, να κατανοήσουν το πώς ο χώρος επηρεάζει τις μεταφορές και την κινητικότητα των περιοχών και να γνωρίζουν τους κανόνες χωρικού σχεδιασμού και τις πολιτικές που συντελούν στην ισόρροπη ανάπτυξη. 
4. Να εμβαθύνουν σε θέματα σχεδιασμού σε αστικό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και να αποκτήσουν θεωρητικές και εφαρμοσμένες γνώσεις σε θέματα οργάνωσης και σχεδιασμού του χώρου σε αστικό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. 
5. Να κατανοήσουν τη δυναμική των χωρικών φαινομένων στην παραγωγή συστημάτων μεταφορών, τις κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους, το πλαίσιο λειτουργίας και τις πρακτικές σχεδιασμού στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο. 
6. Να κατανοήσουν την αναγκαιότητα του χωρικού σχεδιασμού στο πλαίσιο διαχείρισης των μεταφορών, της χωρικής αλλαγής και της χωρικής διακυβέρνησης, ως ανανεωμένη δημόσια δράση και ως κοινωνική διαδικασία πολιτικού συντονισμού. 
7. Να κατανοήσουν τις χωρικές δυναμικές των μεταφορικών δικτύων (οδικό, σιδηροδρομικό, ακτοπλοϊκό, αεροπορικό), τη γεωγραφία τους και τα δομικά τους χαρακτηριστικά σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
8. Να γνωρίζουν θεωρητικές/αναλυτικές προσεγγίσεις και πρακτικές/πολιτικές χωρικού σχεδιασμού στο πλαίσιο της διαχείρισης και ανάπτυξης μεταφορικών δικτύων, για την ανάπτυξη του χώρου.
9. Να γνωρίζουν μεθόδους περιγραφής, μοντελοποίησης, ανάλυσης, διαχείρισης και σχεδιασμού μεταφορικών δικτύων.

Γενικές Ικανότητες

Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος:

1. Οι φοιτητές/τριες θα μπορούν να κατανοούν, να έχουν απόψεις και να αναλύουν πραγματικά ζητήματα που σχετίζονται με χωρικό σχεδιασμό συστημάτων και δικτύων σε όλα τα επίπεδα χωρικής οργάνωσης.
2. Θα έχουν αναπτύξει τη κριτική τους ικανότητα ώστε να γνωρίζουν, να αναλύουν και να ερμηνεύουν χωρικές πολιτικές και στρατηγικές χωρικού σχεδιασμού και να διακρίνουν τις καταλληλότερες που συντελούν στην ισόρροπη χωρική ανάπτυξη. 
3. Θα έχουν την ικανότητα να εφαρμόζουν πρακτικές χωρικού σχεδιασμού σε πραγματικά προβλήματα συστημάτων και δικτύων μεταφορών. 
4. Θα μπορούν να αναλύουν δομικά και λειτουργικά μεταφορικά δίκτυα και το βαθμό αλληλεπίδρασής τους με το χωρικό του πλαίσιο.
5. Θα μπορούν να αναπτύσσουν σενάρια μεγέθυνσης σε δίκτυα μεταφορών και να τα αξιολογούν με κριτήρια βελτιστοποίησης.
6. Θα μπορούν να σχεδιάζουν δίκτυα μεταφορών σε χωρικό και τοπολογικό υπόβαθρο.
7. Θα μπορούν να μοντελοποιούν δίκτυα και συστήματα μεταφορών σε διαφορετικά επίπεδα δομής και λειτουργίας.
8. Θα μπορούν να προτείνουν καλές πρακτικές και πολιτικές χωρικού σχεδιασμού, οι οποίες βασίζονται σε μοντέλα πρόβλεψης και μεγέθυνσης.
9. Να αναλύουν και αξιολογούν την αλληλεπίδραση των διαφόρων επιπέδων μελετών σχεδιασμού του χώρου και αντίστοιχες μελέτες σχεδιασμού μεταφορών, κυκλοφοριακών ρυθμίσεων και βιώσιμης κινητικότητας και να διαμορφώνουν βελτιωτικές προτάσεις.

1. ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ - ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: Ρόλος και περιεχόμενο του χωρικού σχεδιασμού, ορισμοί του αντικειμένου του χωρικού σχεδιασμού και της χωροταξίας, οριοθετήσεις του πεδίου της χωροταξίας και του χωρικού σχεδιασμού. 
2. ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ: Αντικείμενα χωρικής ανάπτυξης (συγκεντρώσεις, δίκτυα, ροές), εδαφικές ενότητες (φυσικές, λειτουργικές, πολιτικές), θεωρητικές προσεγγίσεις (για την περιγραφή, ερμηνεία και πρόβλεψη των φαινομένων), η εξελικτική πορεία της χωρικής ανάπτυξης.
3. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, ιστορική αναδρομή, οριοθετήσεις ως προς το χώρο και το χρόνο, οι τρεις συνιστώσες της βιώσιμης ανάπτυξης, ζητήματα, το οικολογικό αποτύπωμα, ο μεταβολισμός της πόλης, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης, κλιματική αλλαγή, οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής.
4. ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Αναγκαιότητα και μορφές της χωρικής διακυβέρνησης, το ζήτημα της πολυεπίπεδης χωρικής διακυβέρνησης, διοικητικές διαμερίσεις, τα προγράμματα Καποδίστριας και Καλλικράτης στην Ελλάδα, αρχές διακυβέρνησης, το περιεχόμενο του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού, μητροπολιτική διακυβέρνηση, μελέτες περιπτώσεων.
5. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Χωροταξία - εθνική πολιτική, Χωροταξικός σχεδιασμός εθνικού επιπέδου – Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού Αειφόρου Ανάπτυξης (ΓΠΧΣ), Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός.
6. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Χωροταξικός σχεδιασμός εθνικού επιπέδου – Ειδικά Πλαίσια, Ειδικό Πλαίσιο για τις υδατοκαλλιέργειες, τον Τουρισμό, τη Βιομηχανία, για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), τα καταστήματα κράτησης. Χωροταξικός σχεδιασμός περιφερειακού επιπέδου, χωροταξικός σχεδιασμός κατώτερου της περιφέρειας επιπέδου, Ζώνες Οικιστικού Έλεγχου (ΖΟΕ), γενικές κατευθύνσεις Περιοχών Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ).
7. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Βασικές έννοιες, μεταφορές και χώρος, απόλυτα, σχετικά και αυθαίρετα εμπόδια, τόπος και κατάσταση, η χωρική δομή των μεταφορών, δίκτυα μεταφορών και γεωγραφική εξειδίκευση, η χωροχρονική σύγκλιση των μεταφορών, 
8. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Οι μεταφορές υπό το πρίσμα της επιστήμης δικτύων, τοπολογία και γεωμετρία δικτύων, απόλυτη και σχετική απόσταση, δίκτυα και χωρική συνέχεια, προσβασιμότητα και συνδετικότητα, πρόσβαση και προσβασιμότητα, μεταφορές και κινητικότητα, πλήμνες και πύλες μεταφορικών δικτύων.
9. ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΟΙΚΙΣΜΩΝ: Εισαγωγή, η έννοια της πολυκεντρικότητας, θεωρητικές προσεγγίσεις, η πολυκεντρικότητα στη χωροταξική πολιτική, τύποι πολυκεντρικών περιοχών σε αστικό και περιφερειακό επίπεδο.
10. ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ: Η θεωρία γράφων και η ανάλυση πολύπλοκων δικτύων στη μοντελοποίηση χωρικών συστημάτων, η κεντρικότητα ως τοπολογική και γεωμετρική έννοια, μέτρα κεντρικότητας, κεντρικότητα βαθμού (degree centrality), ενδιαμεσότητα (betweenness centrality), κεντρικότητα εγγύτητας (closeness centrality), κεντρικότητα ευθύτητας (straightness centrality) και αποτελεσματικότητα, ιδιοκεντρικότητα (eignenvector centrality).
11. ΔΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Ανάπτυξη νέων συνδέσεων σε δίκτυα μεταφορών, κριτήρια σχεδιασμού και αξιολόγησης στην ανάπτυξη νέων συνδέσεων βάσει της τοπολογίας, της γεωμετρίας και της λειτουργίας των μεταφορικών δικτύων.
12. ΔΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Αλληλεπίδραση συστημάτων μεταφορών και χρήσεων γης, μετακίνηση με δημόσια και ιδιωτικά μέσα, λειτουργική ιεράρχηση μεταφορικών δικτύων, συστήματα μεταφορών στον αστικό ιστό, συστήματα μεταφορών περιφερειακής και εθνικής κλίμακας, ζητήματα στις μεταφορές και στρατηγικές αντιμετώπισης, εναλλακτικά δίκτυα μετακίνησης.

[Module Α] Το 100% του τελικού βαθμού θα διαμορφώνεται από την εκπόνηση εργασίας. 

[Module Β] Το 50% του τελικού βαθμού θα προκύπτει από τη γραπτή εξέταση του μαθήματος και το υπόλοιπο 50% από την εκπόνηση ενισχυτικής εργασίας. 

 Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

1. Rodrigue, J. P., Comtois, C., Slack, B., (2013) The Geography of Transport Systems, New York, Routledge Publications.
2. Γιαουτζή Μ., Στρατηγέα, Α., (2011), Χωροταξικός Σχεδιασμός, Θεωρία και Πράξη, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.
3. Καυκαλάς Γ. (2004), Ζητήματα Χωρικής Ανάπτυξης, Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.
4. Ανδρικοπούλου, Ε., Γιαννακού, Α., Καυκαλάς, Γ. (2014) Πόλη και Πολεοδομικές Πρακτικές: Για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, 2η Αναθεωρημένη έκδοση, Kριτική, Αθήνα. 
5. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΑΠΘ, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση».
6. Γιαννακούρου Γ. (2008), Η Χωροταξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Εθνικές πολιτικές και ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.
7. Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειεας, (2019) Χωροταξία & Αστικό Περιβάλλον, Χωροταξία, διαθέσιμο στη URL: www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=228&languate=el-GR.
8. Salet, W., Thornley, A., & Kreukels, A. (2003). Metropolitan governance and spatial planning. London: Spon.
9. Newman, M. E. J. 2010. Networks: An introduction. Oxford: Oxford University Press.
10. Πολύζος, Σ., (2019), Περιφερειακή Ανάπτυξη, 2η εκδ. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.
11. Πολύζος, Σ., (2015), Αστική Ανάπτυξη, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.

Ενδεικτική Αρθρογραφία

1. Barthelemy, M. (2011). Spatial networks. Physics Reports, 499(1–3): 1–101.
2. Ducruet, C., and Beauguitte, L. (2014). Spatial science and network science: Review and outcomes of a complex relationship. Networks and Spatial Economics, 14: 297–316
3. Marshall, S., Gil, J., Kropf, K., Tomko, M., and Figueiredo, L. (2018). Street-network studies: From networks to models and their representations. Networks and Spatial Economics, 18(3): 735–749
4. Μπεριάτος, Η., (2013) “Χωροταξικός σχεδιασμός και εδαφικές - διοικητικές δομές: Ζητήματα χωρικής διακυβέρνησης σε τοπική κλίμακα”, πρακτικά του 11ου Τακτικού επιστημονικού συνεδρίου “Αγροτική οικονομία, ύπαιθρος χώρος, περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη” (ERSA-GR), Πάτρα, 14 έως 15 Ιουνίου 2013.
5. Albrechts, L. (2004). Strategic (spatial) planning reexamined. Environment and Planning B: Planning and design, 31(5), 743-758.
6. Faludi, A. (2000). The performance of spatial planning. Planning practice and Research, 15(4), 299-318.
7. Albrechts, L., Healey, P., & Kunzmann, K. R. (2003). Strategic spatial planning and regional governance in Europe. Journal of the American Planning Association, 69(2), 113-129.
8. Foley, M. M., Halpern, B. S., Micheli, F., Armsby, M. H., Caldwell, M. R., Crain, C. M., ... & Carr, M. H. (2010). Guiding ecological principles for marine spatial planning. Marine Policy, 34(5), 955-966.
9. Allmendinger, P., & Haughton, G. (2010). Spatial planning, devolution, and new planning spaces. Environment and Planning C: Government and Policy, 28(5), 803-818.
10. Kunzmann, K. (2004). Culture, creativity and spatial planning. Town planning review, 75(4), 383-404.
11. Albrechts, L. (2006). Bridge the gap: From spatial planning to strategic projects. European planning studies, 14(10), 1487-1500.
12. Nadin, V., & Stead, D. (2008). European spatial planning systems, social models and learning. DisP-the planning review, 44(172), 35-47.
13. Friedmann, J. (2004). Strategic spatial planning and the longer range. Planning Theory & Practice, 5(1), 49-67.
14. Tsiotas, D., Axelis, N., Polyzos, S., (2021) “A methodological framework for defining city dipoles in urban systems based on a functional attribute”, Cities, 119, 103387
15. Tsiotas, D., Ducruet, C., (2021) “Measuring the effect of distance on the network topology of the Global Container Shipping Network”, Scientific Reports, 11, 21250 
16. Tsiotas, D., (2021) “Drawing indicators of economic performance from network topology: the case of the interregional road transportation in Greece”, Research in Transportation Economics, 90: 101004
17. Lalenis, K. (2000) Local Administration and Urban Planning in Greece at the Turn of the Century: Developments, Conflicts, and Perspectives. AESOP Brno 2000.
18. Lalenis, Κ. (2001) «Planning by Decree»: Incompatibilities of Planning Laws and Planning Policies in Greece, during the 20th Century. Analysis, Perspectives.” World Congress WPSC 2001, “Planning at the Turn of the Century», Shanghai, China.
19. Tsiotas, D., Tselios, V., (2022) “Decomposing the complexity of interregional commuting: a multilayer network approach”, Networks and Spatial Economics, 10.1007/s11067-022-09578-5
20. Tsiotas, D., Polyzos, S., (2015) “Analyzing the Maritime Transportation System in Greece: a Complex Network Approach”, Networks and Spatial Economics, 15(4), pp.981–1010 
21. Tsiotas, D., Polyzos, S., (2015) “Decomposing multilayer transportation networks using complex network analysis: A case study for the Greek aviation network”, Journal of Complex Networks, 3(4), pp.642-670 
22. Lalenis, K., Liogkas, V. (2002) «Reforming Local Administration in Greece towards decentralization and effective management of space: Where good intentions are not always enough! » Conference proceedings, 3rd Mediterranean Meeting of Social and Political Research, Robert Schuman Centre for Advanced Studies / the European University Institute. Florence, Italy March 2002.
23. Kousidonis, C. (2014) Tales of resilience, recovery and planning. Thessaloniki, Greece, as a case study. AESOP Annual Congress. 9-12 July 2014, Utrecht/Delft, The Netherlands.

Άλλη σχετική ενδεικτική βιβλιογραφία

1. Πετράκος Γ – Ψυχάρης Ι, (2016), Περιφερειακή ανάπτυξη στην Ελλάδα, Εκδόσεις Κριτική.
2. Martin, K. S., & Hall-Arber, M. (2008). The missing layer: Geo-technologies, communities, and implications for marine spatial planning. Marine Policy, 32(5), 779-786.
3. Reimer, M., Getimis, P., & Blotevogel, H. (2014). The evolution of spatial planning in Greece after the 1990s: Drivers, directions and agents of change. In Spatial planning systems and practices in Europe (pp. 169-188). Routledge. 
4. Beriatos, E. (2004). Environmental policy and spatial planning in Greece. Institutional aspects. Water, Air and Soil Pollution: Focus, 4(4-5), 433-444.
5. Papageorgiou, M. (2017). Spatial planning in transition in Greece: a critical overview. European Planning Studies, 25(10), 1818-1833.
6. Reimer, M., Getimis, P., & Blotevogel, H. (2014). Spatial planning systems and practices in Europe: A comparative perspective. In Spatial planning systems and practices in Europe (pp. 21-40). Routledge. 
7. Polyzos, S., & Sofios, S. (2008). Regional multipliers, Inequalities and Planning in Greece. South Eastern Europe Journal of Economics, 6(1), 75-100.

- Συναφή επιστημονικά περιοδικά:

1. Journal of Transport Geography (Elsevier)
2. Networks and Spatial Economics (Springer)
3. Research in Transportation Economics (Elsevier)
4. Transportation (Springer)
5. Environment and Planning A: Economy and Space (SAGE)
6. Environment and Planning B: Planning and design (SAGE) 
7. Environment and Planning C: Government and Policy (SAGE)
8. Environment and Planning D: Society and Space (SAGE)
9. Landscape and Urban Planning (Elsevier)
10. European Journal of Spatial Development (Nordregio)
11. Urban, Planning, and Transport Research (Taylor and Francis) 
12. Spatial Economic Analysis (Taylor and Francis)